Bakı. Trend:
Azərbaycan xalqı bu gün Ulu Öndər Heydər Əliyevin xatirəsini
ehtiramla anır. Bu gün təkcə bir liderin anım günü deyil – bu gün
Azərbaycan dövlətçiliyinin taleyini dəyişən, ölkəni parçalanmadan
xilas edib sabitlik, inkişaf və strateji istiqamət yoluna gətirən
siyasi iradənin və milli məsuliyyətin xatırlanması günüdür.
Bunu Trend-ə
açıqlamasında politoloq Azər Qarayev deyib.
“Azərbaycan 1991-ci ildə müstəqilliyini bərpa etsə də,
müstəqillik təkcə hüquqi akt deyildi – o, ağır məsuliyyət, sərt
sınaq, daxili və xarici təzyiqlər, siyasi xaos, sosial-iqtisadi
böhran demək idi. Həmin illərdə ölkə bir neçə ağır problemlə eyni
vaxtda üz-üzə qalmışdı: Qarabağ müharibəsi, işğal, qaçqın və
məcburi köçkün faciəsi, siyasi hakimiyyət böhranı, iqtisadi çöküş,
idarəetmə boşluğu, silahlı qrupların meydan sulaması, bölgələrdə
mərkəzi hakimiyyətin zəifləməsi. Dövlət institutları faktiki olaraq
formalaşmamışdı, qərarların ardıcıllığı yox idi, idarəetmədə
parçalanma hökm sürürdü. Ölkənin strateji resursları – xüsusən
enerji potensialı – ya düzgün istiqamətləndirilmirdi, ya da
qeyri-müəyyənlik səbəbindən beynəlxalq investisiya üçün riskli
görünürdü. Azərbaycan üçün ən təhlükəli məqam isə dövlətçiliyin özü
idi: ölkə bir tərəfdən müharibənin ağırlığı, digər tərəfdən daxili
çəkişmələr və silahlı qarşıdurmalar fonunda dağılma həddinə
yaxınlaşmışdı. Məhz belə bir kritik şəraitdə xalq Heydər Əliyevin
siyasi təcrübəsinə, nüfuzuna, idarəçilik bacarığına ümid etdi.
1993-cü ilin hadisələri Azərbaycan tarixində dönüş nöqtəsidir.
Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı faktiki olaraq dövlətçiliyin
xilasına çevrildi. O zaman məsələ sadəcə siyasi rəhbər dəyişimi
deyildi – məsələ ölkənin bir dövlət kimi yaşayıb-yaşamayacağı idi”,
– o bildirib.
Azər Qarayevin sözlərinə görə, Heydər Əliyev hakimiyyətə
gəldikdən sonra ilk növbədə dövlətin “nəbzini” bərpa etdi.
İdarəetmədə mərkəzləşmə, qanunun aliliyi, silahlı qarşıdurmaların
neytrallaşdırılması, daxili sabitliyin təmin edilməsi əsas
hədəflərə çevrildi. Bu, həmin dövrün reallıqlarında asan proses
deyildi. Amma onun siyasi iradəsi bir həqiqəti ortaya qoydu:
sabitlik olmadan nə iqtisadiyyat qurmaq olar, nə də müstəqilliyi
qorumaq.
“Heydər Əliyevin gəlişindən sonra dövlət institutları
möhkəmləndirildi, idarəetmədə səriştə və məsuliyyət əsas meyar
oldu. Azərbaycan cəmiyyətində “dövlətçilik düşüncəsi”
gücləndirildi: vətəndaş dövlətə inanmalı, dövlət vətəndaşa
arxalanmalı idi. 1990-cı illərin ortalarından etibarən ölkədə
hüquqi və iqtisadi islahatların istiqamətləri müəyyənləşdirildi.
Dövlətin əsas prioritetləri formalaşdı, müstəqilliyin dönməzliyi,
milli təhlükəsizlik, iqtisadi dirçəliş, enerji strategiyası,
beynəlxalq əməkdaşlıq və regionda balanslı siyasət. Bu
strategiyanın ən parlaq və həlledici sütunlarından biri enerji
siyasəti idi. Çünki Azərbaycan üçün neft təkcə iqtisadi resurs
deyil, dövlətin gələcəyini təmin edən geosiyasi alət idi. 1994-cü
ildə Heydər Əliyevin liderliyi ilə imzalanan “Əsrin müqaviləsi”
Azərbaycan tarixində yeni mərhələnin başlanğıcı oldu. Həmin saziş
təkcə neft kontraktı deyildi – bu, Azərbaycanın müstəqil iqtisadi
siyasətinin beynəlxalq legitimliyə çıxışı, ölkəyə investor inamının
qaytarılması, enerji sektorunun modernləşməsi və qlobal enerji
bazarında Azərbaycanın yerinin möhkəmləndirilməsi demək idi”, – o
bildirib.
A.Qarayev qeyd edib ki, “Əsrin müqaviləsi” ilə Azərbaycan
dünyanın aparıcı enerji şirkətləri ilə əməkdaşlığa başladı. Bu
əməkdaşlıq ölkəyə həm maliyyə axınları, həm də texnologiya,
idarəetmə təcrübəsi və uzunmüddətli tərəfdaşlıq gətirdi. Ən
önəmlisi isə Azərbaycanın beynəlxalq siyasi çəkisi artdı, dünya
Azərbaycanın suverenliyini yalnız diplomatik sənədlərdə deyil,
strateji layihələrdə də tanımağa başladı.
“O dövrdə bu qərarı vermək böyük cəsarət tələb edirdi. Çünki
regionda risklər çox idi, daxildə sabitlik yeni bərpa olunurdu,
xarici təzyiqlər və şübhələr mövcud idi. Lakin Heydər Əliyev dövlət
marağını qısa müddətli siyasi manevrlərdən üstün tutdu və
Azərbaycanı uzunmüddətli qazanan tərəfə çevirdi. Enerji
strategiyası yalnız müqavilə ilə bitmirdi. Əsas məsələ nefti bazara
çıxarmaq, Azərbaycanın enerji resurslarını dünya bazarına
təhlükəsiz və sabit marşrutlarla çatdırmaq idi. Bu baxımdan boru
kəməri siyasəti Azərbaycanın geosiyasi mövqeyini gücləndirdi.
Heydər Əliyevin təşəbbüsü və siyasi xətti ilə Azərbaycan beynəlxalq
enerji layihələrinin mərkəzinə çevrildi. Bu strategiya sonrakı
illərdə Bakı–Tbilisi–Ceyhan kimi nəhəng layihələrin reallaşmasına,
regionun enerji təhlükəsizliyində Azərbaycanın rolunun artmasına
zəmin yaratdı. Azərbaycan nəinki neft ixrac edən ölkə oldu, həm də
enerji təhlükəsizliyi anlayışında etibarlı tərəfdaş statusu
qazandı. Bu proseslərin nəticəsində Azərbaycan beynəlxalq
münasibətlər sistemində “geosiyasi körpü” rolunu oynamağa başladı:
Şərqlə Qərb arasında enerji, nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrdə mühüm
bəndə çevrildi”, – o bildirib.
Politoloq vurğulayıb ki, 1990-cı illərdə Azərbaycan eyni zamanda
təhlükəsizlik problemini də həll etməli idi. Müharibə davam edirdi,
itkilər ağır idi, cəmiyyətin psixoloji yükü çox böyük idi.
“Heydər Əliyev bu məsələdə də dövlət marağına əsaslanan xətt
yürüdürdü: ordunun formalaşdırılması, müdafiə sisteminin qurulması,
daxili sabitliyin qorunması və beynəlxalq aləmdə Azərbaycanın haqlı
mövqeyinin möhkəmləndirilməsi paralel aparılırdı. Bu dövrdə əldə
olunan atəşkəs ölkəyə nəfəs verdi: dövlət quruculuğu sürətləndi,
iqtisadi islahatlar üçün zaman və imkan yarandı, beynəlxalq
layihələr üçün təhlükəsizlik mühiti formalaşdı. Müstəqil
Azərbaycanın hüquqi çərçivəsi və institutları məhz həmin dövrdə
formalaşdı. Konstitusiyanın qəbul edilməsi dövlətin hüquqi
əsaslarının müəyyənləşdirilməsi, idarəetmə mexanizmlərinin
sabitləşdirilməsi baxımından tarixi addım idi. Dövlət
idarəçiliyində məsuliyyət, qanunun aliliyi və sistemlilik
prinsipləri ön plana çəkildi. Ulu Öndər institutların “kağız
üzərində” deyil, real işlək mexanizm kimi qurulmasını təmin etdi.
Kadr siyasəti də bu strategiyanın tərkib hissəsi idi: peşəkarlıq,
dövlətə sədaqət, milli marağa xidmət onun üçün əsas kriteriyalar
idi. Heydər Əliyevin dövlətçilik fəlsəfəsində cəmiyyətin birləşməsi
xüsusi yer tuturdu. O, Azərbaycançılıq ideyasını dövlətin ideoloji
dayağı kimi formalaşdırdı: bu ideya millətə mənsubiyyətindən asılı
olmayaraq hər bir vətəndaşın Azərbaycan dövlətçiliyi ətrafında
birləşməsini, milli həmrəyliyin güclənməsini nəzərdə tuturdu. Dil,
mədəniyyət, təhsil, elmin inkişafı, tarixə bağlılıq, milli-mənəvi
dəyərlərin qorunması onun dövlət siyasətinin mühüm
istiqamətlərindən idi. Dövlətin gücü yalnız iqtisadi göstəricilərdə
deyil, milli kimliyin möhkəmliyində, xalqın özünə inamında ölçülür.
Heydər Əliyev bu inamı bərpa etdi. Heydər Əliyevin xarici siyasəti
“balanslı və praqmatik” xətt kimi xarakterizə olunur. O, beynəlxalq
münasibətlərdə hesablanmış qərarlar verirdi. Azərbaycanın maraqları
əsasında müxtəlif mərkəzlərlə əməkdaşlıq quruldu, ölkə beynəlxalq
təşkilatlarda fəallaşdı, regional tərəfdaşlıq mexanizmləri
formalaşdı. Bu siyasət Azərbaycanın beynəlxalq təcriddən çıxmasına,
etibarlı tərəfdaş kimi qəbul olunmasına, iqtisadi layihələrə dəstək
qazanmasına imkan verdi. Ən əsası isə Azərbaycan öz suveren
qərarlarını verən, daxili və xarici siyasətdə müstəqil mövqeyi olan
dövlət kimi tanındı”, – o bildirib.
A.Qarayev qeyd edib ki, Ulu Öndərin ən böyük xidmətlərindən biri
də gələcək üçün siyasi davamlılığın təmin edilməsi idi.
“Dövlət idarəçiliyində ardıcıllıq, strateji planlama və milli
maraqların qorunması bu gün də Azərbaycanın siyasətinin əsas
sütunlarıdır. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkənin
inkişafı, güclənməsi, strateji layihələrin genişlənməsi, Azərbaycan
Ordusunun gücünün artması və dövlətin beynəlxalq nüfuzunun
möhkəmlənməsi həmin siyasi irsin daha da irəli aparılması və
inkişafıdır. Heydər Əliyevin xatirəsini anmaq yalnız keçmişə
ehtiram deyil. Bu, eyni zamanda dövlətçilik dərsidir. Onun həyat
yolu göstərir ki, dövlət qurmaq üçün təkcə niyyət yetmir – siyasi
iradə, təcrübə, sistemli düşüncə və milli marağa sadiqlik lazımdır.
O, ölkəni ən çətin vaxtlarda toparladı, sabitliyi bərpa etdi,
iqtisadi inkişafın yolunu açdı, Azərbaycanın enerji strategiyasını
qlobal səviyyəyə çıxardı və müasir dövlətçiliyin fundamentini
qoydu. Bu gün Azərbaycan Heydər Əliyevin arzuladığı kimi müstəqil
qərar verən, öz maraqlarını qoruyan, regional proseslərdə rol
oynayan, iqtisadi və siyasi gücü artan dövlətdir. Ulu Öndərin adı
bu dövlətin tarixində sadəcə bir lider kimi yox, dövlətin özünün
simvolu kimi yaşayır. Ulu Öndər Heydər Əliyev xalqın yaddaşında
həmişə dövlətin xilaskarı, Azərbaycanın böyük strateqi və müasir
müstəqil dövlətçiliyimizin memarı kimi qalacaq”, – politoloq əlavə
edib.
