Bakı. Trend:
Bu ilin ilk 9 ayı qlobal əmtəə, xidmət və maliyyə bazarlarında
müşahidə olunan dəyişkənliyə baxmayaraq, Azərbaycanın tədiyə
balansının möhkəmliyini bir daha nümayiş etdirdi. Bu dövrdə cari
əməliyyatlar balansında (CƏB) 3.0 milyard dollarlıq profisit
formalaşdı və bu göstəricinin ÜDM-ə nisbəti 5.4 faiz təşkil etdi.
Beynəlxalq praktikada məqbul hesab olunan bu səviyyə ölkənin xarici
mövqelərinin sağlam struktur üzərində qurulduğunu göstərir.
Enerji sektorunun tədiyə balansında aparıcı rolu davam edib. Xam
neftin orta qiymətinin 70.1 dollar/barel səviyyəsində formalaşması
neft-qaz ixracından daxilolmaların sabit qalmasına imkan verib.
Nəticədə neft-qaz sektoru üzrə cari əməliyyatlar balansında 10.7
milyard dollarlıq profisit qeydə alınıb. Bu məbləğ qeyri-neft-qaz
sektoru üzrə formalaşan 7.7 milyard dollarlıq kəsiri tam
kompensasiya etməklə ümumi balansın müsbət qalmasına əsas töhfə
verib. Paralel olaraq, qeyri-neft-qaz ixracının 6.1 faiz artaraq
2.5 milyard dollara çatması iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi
istiqamətində aparılan siyasətin real nəticələrini ortaya
qoyur.
Xarici ticarət göstəriciləri də müsbət dinamikanı təsdiqləyir.
Hesabat dövründə xarici ticarət dövriyyəsi 30.8 milyard dollar
təşkil edib və bunun nəticəsində ticarət balansında 5.6 milyard
dollarlıq profisit yaranıb. Azərbaycan bu müddət ərzində dünyanın
179 ölkəsi ilə ticarət əlaqələri quraraq ixrac bazarlarının
coğrafiyasını genişləndirib. Xarici ticarətdə MDB ölkələrinin payı
12.1 faiz, digər ölkələrin payı isə 87.9 faiz olub ki, bu da
ölkənin qlobal bazarlara inteqrasiyasının yüksək səviyyədə olduğunu
göstərir.
Əmtəə ixracı ümumilikdə 18.2 milyard dollar təşkil etsə də, əsas
diqqət çəkən məqam ixrac strukturunun keyfiyyətidir. Neft-qaz
məhsullarının ixracı 15.7 milyard dollar olmaqla əsas payı qoruyub
saxlayıb, bunun 9.6 milyard dolları xam neftin, 5.6 milyard dolları
təbii qazın, 0.5 milyard dolları isə neft emalı məhsullarının
payına düşüb. Eyni zamanda qeyri-neft-qaz ixracının artımı ixrac
portfelinin tədricən daha balanslı hala gəldiyini göstərir. İdxal
həcminin 12.6 milyard dollara çatması daxili tələbin və iqtisadi
fəallığın davam etdiyini nümayiş etdirir.
Xidmətlər sektorunda xüsusilə nəqliyyat sahəsi ön plana çıxıb.
Qeyri-rezidentlərin Azərbaycanın nəqliyyat xidmətlərindən
istifadəsi nəticəsində ixrac 2.6 milyard dollar, idxal isə 1.4
milyard dollar təşkil edib. Bu fərq nəqliyyat xidmətləri üzrə
profisitin 1.3 milyard dollara çatmasına və əvvəlki ilin eyni dövrü
ilə müqayisədə 50.2 faiz artmasına səbəb olub. Turizm xidmətləri
üzrə dövriyyə 2.7 milyard dollar olmaqla, ixracın 1.5 milyard
dollar, idxalın isə 1.2 milyard dollar səviyyəsində formalaşması
nəticəsində 300 milyon dollarlıq müsbət saldo yaranıb.
İnvestisiya və maliyyə axınları üzrə göstəricilər də ümumi
müsbət mənzərəni tamamlayır. Hesabat dövründə ölkənin xalis maliyyə
aktivləri 4.5 milyard dollar artıb. Bu artımın 1.0 milyard dolları
xaricə yönəldilmiş birbaşa investisiyalar, 1.3 milyard dolları
portfel investisiyaları, 2.2 milyard dolları isə digər
investisiyalar hesabına formalaşıb. Qeyri-neft-qaz sektoruna cəlb
olunan birbaşa xarici investisiyaların həcminin 1.0 milyard dollara
yaxınlaşması bu sahəyə olan etimadın yüksəldiyini göstərir.
Bütün bu göstəricilər fonunda strateji valyuta ehtiyatlarının
2025-ci ilin 9 ayının sonuna 10.5 milyard dollar artaraq 81.5
milyard dollara çatması Azərbaycanın iqtisadi təhlükəsizliyi üçün
əsas dayaq rolunu oynayır. Ehtiyat aktivlərinin reallaşmış
hissəsində 1.1 milyard dollarlıq azalma müşahidə edilsə də, ümumi
ehtiyatların artımı ölkənin maliyyə manevr imkanlarının daha da
genişləndiyini göstərir.
Ümumilikdə, 2025-ci ilin ilk 9 ayı üzrə tədiyə balansı
göstəriciləri Azərbaycanın qlobal iqtisadi dəyişikliklərə
uyğunlaşma qabiliyyətini, makroiqtisadi sabitliyini və xarici
mövqelərinin möhkəmliyini aydın şəkildə nümayiş etdirir. Müsbət
saldo, artan valyuta ehtiyatları, genişlənən ixrac coğrafiyası və
güclənən xidmətlər sektoru ölkənin qarşıdakı dövrdə də dayanıqlı
inkişaf trayektoriyasını davam etdirəcəyinə dair əsaslı nikbinlik
yaradır.
