Bakı. Trend:
26 noyabrda Bakı yenidən Avrasiya logistikasının
iştirakçılarının görüş yeri oldu: burada MDB ölkələrinin Dəmir Yolu
Nəqliyyatı Şurasının 83-cü iclası keçirildi. Bu görüş ilk növbədə
Azərbaycan, Rusiya və İran arasında imzalanmış üçtərəfli
memorandumdan sonra səslənən mühüm siyasi-iqtisadi siqnal oldu.
Şimal–Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin qərb marşrutunun
inkişafına dair sənəd bir daha təsdiqlədi ki, bu istiqamətdə ən
etibarlı və proqnozlaşdırılan ölkə məhz Azərbaycandır – bunu həm
Moskva, həm də Tehran çox yaxşı anlayır.
Bakıda imzalanan memorandum tariflərin uzlaşdırılmasını, vahid
kompleks tarifin formalaşdırılmasını və müntəzəm blok-qatarların
işə salınmasını nəzərdə tutur. Əslində söhbət qiymət “sıçrayışları”
və texniki ləngimələr olmadan logistika zəncirinin yaradılmasından
gedir ki, bu da yük göndərənlər üçün kritik əhəmiyyət daşıyır.
“Bu yanaşma müəyyən dövr üçün şərtlərin şəffaflığını və
qiymətlərin sabitliyini təmin edir, yük göndərənlər üçün daha rahat
və proqnozlaşdırılan mühit yaradır”, – deyə Rusiya Dəmir Yollarının
rəhbəri Oleg Belozyorov jurnalistlərlə söhbətində vurğuladı.
Rusiyanın və İranın bu cür sənədləri məhz Azərbaycanla
imzalaması onların praktiki seçimindən xəbər verir. Diqqətəlayiqdir
ki, tarif razılaşmaları ilə paralel olaraq Moskva uzun illər “dar
boğaz” kimi qalan mühüm Rəşt–Astara İran hissəsinin tikintisini
sürətləndirir. 2023-cü ilin mayında Rusiya layihənin
maliyyələşdirilməsi ilə bağlı hökumətlərarası saziş imzaladı. İran
isə torpaq sahələrinin alınması prosesini sürətləndirdi: bu gün
artıq ərazinin 95 faizi rəsmiləşdirilib. Alınmış sahələrdə rusiyalı
mütəxəssislər mühəndis işləri aparır, tikintiyə isə 2026-cı ildən
sonra başlanması planlaşdırılır.
Həm Rusiya, həm də İran vaxtını və resurslarını Azərbaycan
üzərindən keçən marşrutun inkişafına yatırır. Bu, həmin yolun onlar
üçün əsas və uzunmüddətli istiqamət kimi nəzərdən keçirildiyinin
açıq etirafıdır.
Tərəfdaşların aktivliyi fonunda Azərbaycan Şimal–Cənub
dəhlizinin öz hissəsini daha dinamik şəkildə inkişaf etdirir. İlin
sonunadək Sumqayıt–Yalama xəttinin rekonstruksiyası tamamlanır.
2026-cı ildə Ermənistan sərhədinə çatdırılması planlaşdırılan
Horadiz–Ağbənd xəttinin tikintisi tam sürətlə davam edir. Paralel
olaraq 188 kilometrlik Naxçıvan hissəsi də bərpa edilir.
Bunlar gələcək yük axınına edilən sistemli investisiyalardır.
Azərbaycan artıq hədəf müəyyən edib – Şimal–Cənub marşrutu üzrə
yükdaşımaların həcmini 2028-ci ilə qədər 5 milyon tona, daha sonra
isə 15 milyon tona çatdırmaq.
Tehran bu səyləri görür və onları açıq şəkildə əsas sayır.
“Sevindirici haldır ki, Azərbaycan ölkə daxilində dəmir yolu
infrastrukturunun inkişafı üçün də addımlar atır. Bu, özlüyündə
yükdaşımaların həcminin artmasına töhfə verəcək”, – deyə İranın
yollar nazirinin müavini Cabbar Əli Zəkəri bildirib.
Azərbaycan tranzitinin etibarlılığını yalnız planlar deyil,
faktlar da təsdiqləyir. Məhz Bakının İrəvana tranzitin açılmasına
razılıq verməsi sayəsində Qazaxıstan və Rusiyanın ilk buğda
tədarükləri Ermənistana çatdırıldı. Rusiya, Azərbaycan və Gürcüstan
üzərindən keçən marşrut uğurla sınaqdan keçirildi və indi artıq
müntəzəm ola bilər.
Astara terminalı, 25 il müddətinə Azərbaycana təhvil verilmiş bu
obyekt, yük axınının əsas cəlbedici nöqtələrindən birinə çevrilir.
2023-cü ildə burada 692 min ton, 2024-cü ildə isə artıq təxminən
800 min ton yüklənib. İşlər tamamlandıqdan sonra gücü 3,5–4 milyon
tona qədər artacaq. Bu terminal təkcə qərb marşrutu üçün deyil, həm
də dəhlizin dəniz qolu üçün strateji aktivdir.
Rusiya Azərbaycan ərazisində İrana və oradan da Fars körfəzi
limanlarına ən proqnozlaşdırılan yeganə yolu görür. Dəhlizin
optimallaşdırılması üzərində işləyən beynəlxalq qurumlar məhz
Azərbaycan hissəsini rəqəmsallaşdırmaya və modernizasiyaya ən hazır
seqment kimi qiymətləndirir.
Bütün bunlar sadə nəticəyə gətirir: Azərbaycan Şimal və Cənub
arasında Avrasiya tranzitində ən etibarlı və dayanıqlı tərəfdaşdır.
Şimal–Cənub layihəsində iştirak edən dövlətlər bunu etiraf edir və
öz strategiyalarını məhz bu fakta əsasən qururlar.
