Azərbaycanda banklardan kredit götürə bilməyən şəxslərin üz tutduqları maliyyə strukturlarından biri də Bank Olmayan Kredit Təşkilatlarıdır. Hazırda “Azpulmat” və “Manato” bir çoxunun müraciət etdiyi kredit təşkilatları sırasındadır. Ənənəvi banklardan fərqli olaraq, bu maliyyə strukturları daha çevik və sürətli kredit rəsmiləşdirməsi həyata keçirir. Belə ki, müraciət edən şəxs çox az müddətdə Asan imza ilə rahat şəkildə kredit götürür. BOKT-lar hətta riskli müştərilərə belə kredit verilməsinə məhdudiyyət qoymurlar. Məhz bu risklərə görə BOKT-lər kredit faizlərini yüksək tutur. Banklar 15% ilə kredit verə bilirsə, BOKT-lərdə bu rəqəm 18-20%-ə qədər yüksələ bilər. Əvəllər BOKT-ların kredit vermə limiti 1700 manata qədər idisə, indi bu məbləğ Mərkəzi Bankın qərarı ilə 500 manata endirilib.
Qərara görə, gündəlik faiz dərəcəsi maksimum 0,3 % olmalı, qaytarılma müddəti maksimum 45 gündür. Gecikdirilmiş ödənişlərlə bağlı tətbiq edildikdə, gecikdirilmə faizləri və ya dəbbə pulu əsas borc qalığı məbləğinə gündəlik tətbiq olunan faiz dərəcəsinin 2 mislindən çox olmamalıdır. Kredit üzrə edilməli olan bütün ödənişlərin ümumi məbləği əsas borcun 100 %-dən çox olmamalıdır. Gecikdirmə faizləri və ya dəbbə pulu tətbiq edildikdə, əsas borc üzrə faizlər 30 gündən artıq hesablanmamalıdır. Təminatı qismində daşınmaz və ya daşınar əmlak çıxış etmir.
Beləliklə, şəxs əgər “Azpulmat”dan 500 manat kredit götürürsə, ona görə 220 manat faiz borcu ödəyir. “Manato” da isə 500 manat kreditə görə 125 manat faiz ödənilir. Əvvəllər şəxslər müddət tamam olduqda əsas borcu ödəyə bilmirdilərsə, faizi ödəyib vaxtı uzada bilirdilər. İndi isə 45 gün tamam olduqda həm əsas borcu, həm də faizi ödəməlisən. Şəxs borcunu ödədikdən 3 gün sonra yenidən kredit götürə bilər. BOKT-ların banklardan fərqli olaraq sərt tələblər qoymaması əskəriyyətin bu cür təşkilatlara müraciət etməsinə səbəb olur. Əgər 2023-cü ilin yanvar ayında BOKT-lar əhaliyə 600 milyon 800 min manat kredit veribsə, 2024-cü ilin yanvar ayında bu rəqəm 808 milyon 300 min manatdır.
Lakin BOKT-ların qoyduğu faizlər yüksək olduğu üçün müştərilər borclarını banklara köçürməklə daha sərfəli şərtlər əldə etməyə çalışırlar. Lakin banklar bu müştəriləri qəbul etməyə meyilli deyillər. Belə olan halda vəziyyətdən çıxış yolları nədədir?
Azərbaycanda banklardan kredit götürə bilməyən şəxslərin üz tutduqları maliyyə strukturlarından biri də Bank Olmayan Kredit Təşkilatlarıdır. Hazırda “Azpulmat” və “Manato” bir çoxunun müraciət etdiyi kredit təşkilatları sırasındadır. Ənənəvi banklardan fərqli olaraq, bu maliyyə strukturları daha çevik və sürətli kredit rəsmiləşdirməsi həyata keçirir. Belə ki, müraciət edən şəxs çox az müddətdə Asan imza ilə rahat şəkildə kredit götürür. BOKT-lar hətta riskli müştərilərə belə kredit verilməsinə məhdudiyyət qoymurlar. Məhz bu risklərə görə BOKT-lər kredit faizlərini yüksək tutur. Banklar 15% ilə kredit verə bilirsə, BOKT-lərdə bu rəqəm 18-20%-ə qədər yüksələ bilər. Əvəllər BOKT-ların kredit vermə limiti 1700 manata qədər idisə, indi bu məbləğ Mərkəzi Bankın qərarı ilə 500 manata endirilib.
Qərara görə, gündəlik faiz dərəcəsi maksimum 0,3 % olmalı, qaytarılma müddəti maksimum 45 gündür. Gecikdirilmiş ödənişlərlə bağlı tətbiq edildikdə, gecikdirilmə faizləri və ya dəbbə pulu əsas borc qalığı məbləğinə gündəlik tətbiq olunan faiz dərəcəsinin 2 mislindən çox olmamalıdır. Kredit üzrə edilməli olan bütün ödənişlərin ümumi məbləği əsas borcun 100 %-dən çox olmamalıdır. Gecikdirmə faizləri və ya dəbbə pulu tətbiq edildikdə, əsas borc üzrə faizlər 30 gündən artıq hesablanmamalıdır. Təminatı qismində daşınmaz və ya daşınar əmlak çıxış etmir.
Beləliklə, şəxs əgər “Azpulmat”dan 500 manat kredit götürürsə, ona görə 220 manat faiz borcu ödəyir. “Manato” da isə 500 manat kreditə görə 125 manat faiz ödənilir. Əvvəllər şəxslər müddət tamam olduqda əsas borcu ödəyə bilmirdilərsə, faizi ödəyib vaxtı uzada bilirdilər. İndi isə 45 gün tamam olduqda həm əsas borcu, həm də faizi ödəməlisən. Şəxs borcunu ödədikdən 3 gün sonra yenidən kredit götürə bilər. BOKT-ların banklardan fərqli olaraq sərt tələblər qoymaması əskəriyyətin bu cür təşkilatlara müraciət etməsinə səbəb olur. Əgər 2023-cü ilin yanvar ayında BOKT-lar əhaliyə 600 milyon 800 min manat kredit veribsə, 2024-cü ilin yanvar ayında bu rəqəm 808 milyon 300 min manatdır.
Lakin BOKT-ların qoyduğu faizlər yüksək olduğu üçün müştərilər borclarını banklara köçürməklə daha sərfəli şərtlər əldə etməyə çalışırlar. Lakin banklar bu müştəriləri qəbul etməyə meyilli deyillər. Belə olan halda vəziyyətdən çıxış yolları nədədir?
