Türkiyə artıq yeni nəsil əsas döyüş tanklarını tam müstəqil
şəkildə layihələndirən və seriya ilə istehsal edən dövlətlərin elit
klubunda artıq özünə stabil yer etmiş ölkədir.
Ankarada keçirilən təntənəli mərasimdə Prezident Rəcəb Tayyib
Ərdoğan “Altay” tanklarının seriya istehsalına başlanıldığını
bəyanladı, “BMC Defense” korporasiyasına məxsus zavodun açılışını
etdi. O zaman səslənən bir cümlə yeni dövrün simvoluna çevrildi:
“Biz elə bir Türkiyə qururuq ki, onun ardınca gedirlər – yoxsa
başqalarının ardınca gedən Türkiyə yox”.
Bu sözlər sadəcə ritorika deyildi. Onlar iyirmi illik texnoloji
və siyasi mübarizənin nəticəsi idi. Türkiyə bu illər ərzində
addım-addım Qərb təchizatçılarından asılılıqdan qurtulmuş,
embarqoları, bürokratik baryerləri və açıq sabotajları dəf
etmişdi.
“Altay” tankının yaradılması MITÜP – “Milli Tank Üretim Projesi”
(Milli Tank İstehsalı Layihəsi) proqramının zirvəsinə çevrildi.
2000-ci illərin əvvəllərində bu layihənin başlanması daha çox
iddialı bəyanat kimi görünürdü. Fəqət bu gün o, Avrasiya
sənayesinin əsas sütunlarından birinə, regional hərbi balansın yeni
arxitekturasını formalaşdıran strateji layihəyə çevrilib.
İyirmi il əvvəl Türkiyə zirehli texnikanın demək olar ki, bütün
komponentlərini idxal edirdi. Bu gün isə Türkiyə Müdafiə Sənayesi
İdarəsinin (SSB) məlumatına görə, ağır silah istehsalında
lokallaşma səviyyəsi 70 faizi ötüb. Bu göstərici xüsusilə 2019-cu
ildə Almaniya və ABŞ tərəfindən mühərriklər, transmissiyalar və
idarəetmə sistemlərinin ixracına qoyulmuş məhdudiyyətlər fonunda
mühüm əhəmiyyət daşıyır.
Məhz o zaman Ankara tam texnoloji müstəqillik kursuna keçdi. “BMC Power” konsorsiumu çərçivəsində ilk yerli mühərrik – 1500 at
gücünə malik, 12 silindrli V-tipli turbo dizel BATU yaradıldı. O, “Altay” tankları və “Altuğ” zirehli transportyorları üçün nəzərdə
tutulub. Sınaqlar 2022-ci ildə uğurla başa çatıb, seriya
sertifikasiyası isə 2026-cı ilə planlaşdırılır.
Hazırda “Altay T1” tankları müvəqqəti olaraq Cənubi Koreyanın “Doosan DV27K” mühərrikləri və “S&T Dynamics EST15K”
transmissiyası ilə təchiz olunur. Bu “ikili kontur” istehsal modeli
zərurətdən doğsa da, strateji baxımdan düzgün qərardır – istehsalın
dayanmasına imkan vermir.
“Altay” 3+ nəsil əsas döyüş tankı sinfinə aiddir. 65 ton
ağırlığında olan tank 120 millimetrlik L55 lüləsiz top ilə
silahlanıb. Bu top MKE Inc. şirkəti tərəfindən istehsal olunur və
NATO standartlı sursatlarla, o cümlədən Türkiyənin idarəolunan
TANOK raketi ilə tam uyğundur.
Tank “Aselsan” şirkətinin “Volkan-II” atəşə nəzarət sistemi ilə
təchiz edilib. Bu sistem istənilən hava şəraitində və hərəkət
zamanı yüksək dəqiqliklə atəş açmağa imkan verir, hədəfi avtomatik
izləyir. Zireh sistemi modulyar prinsip üzrə hazırlanıb – “Roketsan” şirkətinin kompozit zireh blokları asanlıqla dəyişdirilə
və ya yenilənə bilər.
Tankın müdafiə kompleksinə İsrailin “Trophy” sisteminə bənzər “Akkor” aktiv qoruma sistemi daxildir. O, yaxınlaşan raket və
mərmiləri havada məhv edə bilir. Termal kameralar, lazer
məsafəölçənlər, rəqəmsal naviqasiya, peyk rabitəsi və “özünkü–yad”
tanıma sistemi “Altay”ı tam rəqəmsal döyüş sahəsinin tərkib
hissəsinə çevirir.
Seriya istehsalı BMC Savunma Sanayi A.Ş.-yə məxsus 63 min
kvadratmetrlik sahədə qurulub. Burada hər ay 8 “Altay” tankı və 10 “Altuğ” zirehli maşını istehsal olunacaq.
Bir “Altay” tankının qiyməti təxminən 5,5 milyon dollardır – bu,
ABŞ-ın “Abrams M1A2 SEP v3” (8,2 milyon dollar), Almaniyanın
Leopard 2A7+ (6,7 milyon dollar) və xüsusilə Fransanın “Leclerc
XLR” (10 milyon avro) modellərindən xeyli ucuzdur. Buna baxmayaraq, “Altay” döyüş keyfiyyətlərinə görə dünyanın ilk beş modelindən
biridir.
BMC və SSB-nin planlarına görə, ilkin mərhələdə Türkiyə ordusu
üçün 250 tank istehsal ediləcək, sonra illik buraxılış həcmi 100
vahidə çatdırılacaq. Hərbi ekspertlərin hesablamalarına əsasən,
Türkiyə ordusunun tam modernləşdirilməsi üçün ümumilikdə 1000–1200 “Altay” tankına ehtiyac var. Onlar köhnə M48 və M60 modellərini
əvəzləyəcək.
“Altay”ın seriya istehsalının başlanması regiondakı güc
balansını dəyişdi. Əsas döyüş tankları istehsal edən ölkələrin
barmaqla sayıldığı dünyada Ankara artıq təkcə alıcı deyil, həm də
texnoloji güc ixrac edən dövlətə çevrildi.
2025-ci ilə qədər əsas döyüş tankı (MBT) layihəsinə malik cəmi
doqquz ölkə var idi – ABŞ, Almaniya, Fransa, Böyük Britaniya,
İsrail, Rusiya, Cənubi Koreya, Çin, Hindistan və Yaponiya. İndi bu
siyahıya Türkiyə də daxil oldu. Bu, sadəcə prestij deyil. Bu, təsir
gücünün yeni formatıdır: Türkiyə artıq lisenziya alan deyil, həllər
ixrac edən dövlətdir.
NATO səviyyəsində “Altay”ın meydana çıxması alyansın cənub
cinahını gücləndirdi. Türkiyə tam NATO standartlarına uyğun, lakin
ABŞ və Almaniya təchizatından asılı olmayan müasir tank əldə etdi.
Bu, Ankaraya Suriyadan Qafqaza, İraqdan Şərqi Aralıq dənizinə qədər
öz regional maraqları çərçivəsində müstəqil hərəkət etməyə imkan
verir.
“Altay” paradoksu ondadır ki, o, həm inteqrasiya, həm də
müstəqillik tendensiyalarını birləşdirir. Formal olaraq o, NATO
standartlarına uyğunlaşdırılıb, amma mahiyyətcə Türkiyənin suveren
hərbi-sənaye yoluna atılmış addımdır. 2019-cu ildə Türkiyənin F-35
proqramından çıxarılmasından sonra Ankara strateji nəticə çıxardı:
Qərbdən texnoloji asılılıq müdafiə qabiliyyəti üçün riskdir. O
vaxtdan bəri “Bayraktar TB2”, “Kızılelma”, “Kaan” və “Altay” kimi
bütün əsas layihələr “milli nüvə” prinsipi üzrə inkişaf
etdirilir.
SSB-nin məlumatına görə, hazırda Türkiyə müdafiə sənayesinin 78
faizi daxildə istehsal olunur, 2025-ci ildə müdafiə
texnologiyalarının ixracı 6,3 milyard dolları ötüb – bu, ötən illə
müqayisədə 29 faiz artım deməkdir.
Türkiyə “Altay” layihəsini yalnız daxili deyil, həm də xarici
siyasətin aləti kimi görür. Qətər, Pakistan, Malayziya və
Azərbaycanla ixrac danışıqları aparılır. Qətər üçün – artıq Türkiyə
istehsalı olan PUA və zirehli texnika alan bir tərəfdaş kimi – “Altay” əməkdaşlığın məntiqi davamı ola bilər. Bu, həm yarımadanın
müdafiəsini gücləndirəcək, həm də Dohanın Qərb təchizatçılarından
asılılığını azaldacaq.
Pakistan “Altay” tankını Çinin VT-4 modelinə alternativ kimi
qiymətləndirir. Çünki həmin tankların istismarı və ehtiyat
hissələrinin tədarükü ilə bağlı problemlər mövcuddur. Ankara isə
İslamabada montajın lokallaşdırılmasını və texnologiyanın bir
hissəsinin ötürülməsini təklif etməyə hazırdır ki, bu da
sövdələşməni xüsusilə cəlbedici edir.
Azərbaycan üçün isə “Altay”ın alınması texniki deyil, strateji
məsələdir – bu, hərbi qardaşlığın rəmzidir. Ekipajların birgə
hazırlığı və tankların ortaq istismarı vahid döyüş mühitini
yaradır. Burada rabitə, idarəetmə və döyüş standartları tam
inteqrasiya olunmuş şəkildə fəaliyyət göstərir.
“Altay”ın yaradılması yalnız konstruktorların uğuru deyil,
sistemli yanaşmanın qələbəsidir. Türkiyə bu layihə ilə tam vertikal
inteqrasiya olunmuş bir ekosistem qurdu: Aselsan – elektronika və
optika, Roketsan – zireh və ballistik müdafiə, MKEK – silah
sistemləri, Havelsan – proqram təminatı, BMC – platforma və
istehsal.
Bu sintez Türkiyəni “yığma format”dan “layihə formatı”na keçirdi
– artıq hər bir detal ölkə daxilində istehsal olunur. “Altay” Qərb
modellərinin surəti deyil, o, Yaxın Şərq və Qafqaz döyüş teatrının
reallıqlarına uyğunlaşdırılıb: isti iqlim, tozlu şərait, dağlıq
relyef və yüksək mina təhlükəsi.
“Altay” Türkiyənin “Fırat Qalxanı”, “Zeytun budağı” və “Sülh
çeşməsi” əməliyyatlarında topladığı döyüş təcrübəsinin mühəndis
cavabıdır. Bu əməliyyatlar göstərdi ki, NATO-nun yüksək
texnologiyalı texnikası belə, yerli şəraitə uyğunlaşdırılmadan tam
effektiv ola bilmir.
“Altay”ın səhnəyə çıxışı dünyada fərqli reaksiyalar doğurdu.
Vaşinqtonda – ehtiyatlı narahatlıq: Türkiyə müdafiə sənayesi artıq
həddindən çox müstəqildir. Moskvada – ikili hisslər: bir tərəfdən,
Ankara silah ixracında, xüsusilə Asiya və Afrikada rəqibə çevrilir;
digər tərəfdən isə Türkiyə antirusiya koalisiyasına qoşulmur və
ağır texnikanı Ukraynaya vermir, bu da balansı qoruyur.
“Altay”ın Kiyevə satılması nəzəri cəhətdən mümkündür, lakin
praktik baxımdan ehtimal azdır. Ankara anlayır ki, belə bir addım
Rusiyanın sərt cavabını doğurar – enerji və turizm sahəsində
məhdudiyyətlər daxil olmaqla. Türkiyə incə oyun aparır: Ukraynaya
PUA və zirehli texnika satır, amma “qırmızı xətt” olan ağır
tankların tədarükündən çəkinir.
Texniki baxımdan “Altay” öz sinfinin ən yaxşı modelləri ilə
bərabər səviyyədədir:
“Leopard 2A7+” – dəqiqliyin və optikanın
etalonu, amma ixracı məhduddur və Berlinin lisenziya siyasətindən
asılıdır.
“Abrams M1A2 SEP v3” – güclü, amma ağır və
logistik baxımdan çətindir.
“Merkava Mk4” – sırf İsrail iqliminə
uyğunlaşdırılmış modeldir, geniş ixrac olunmur.
“K2 Black Panther” – texnoloji baxımdan yaxın,
lakin çox bahadır (təxminən 9 milyon dollar).
“Altay” daha ucuzdur, daha geniş şəraitlərdə işləməyə
uyğunlaşdırılıb, xidməti sadədir və NATO standartları ilə tam
uzlaşır. Asiya, Afrika və Qafqaz ölkələri üçün bu, qiymət, müdafiə
səviyyəsi və texnoloji müstəqilliyin ideal nisbətidir.
2025-ci ildə Türkiyə müdafiə sənayesi ölkə iqtisadiyyatının əsas
inkişaf mühərriklərindən birinə çevrildi. Müdafiə sənayesinin
ÜDM-də payı 1,9 faizə çatdı. Silah ixracı hər il 20–25 faiz artır,
bu sektorda 90 mindən çox insan çalışır.
“Altay” istehsalı yeni tədarük zəncirləri formalaşdırır:
metallurgiya, elektronika, kompozit materiallar, mühərrik
istehsalı. Hər bir tank 200 müxtəlif şirkət tərəfindən istehsal
olunan təxminən 3500 detaldan ibarətdir. Beləliklə, tank yalnız
hərbi aktiv deyil, sənaye inkişafının katalizatoruna çevrilib.
2030-cu ilə qədər Türkiyə silah istehsalında lokallaşmanı 85
faizə çatdırmağı və dünyanın ilk beş zirehli texnika
ixracatçısından birinə çevrilməyi planlaşdırır. Əgər BATU mühərriki
uğurla sertifikatlaşdırılarsa, Türkiyə ağır maşınqayırmada tam
müstəqillik qazanacaq. Bu isə “Altay” bazasında özüyeriyən
haubitsalar, mühəndis texnikası və hibrid enerji qurğulu ixrac
modellərinin yaradılmasına yol açacaq.
“Altay” sadəcə tank deyil. O, yeni Türkiyə kimliyinin rəmzidir –
praqmatik, texnoloji cəhətdən özünə güvənən, xarici qərarlardan
asılı olmayan. Bu tank paradlar üçün yox, strateji müstəqilliyi
nümayiş etdirmək üçün yaradılıb.
Onun meydana çıxması bir həqiqəti təsdiqləyir: XXI əsrdə silah
təkcə müharibə aləti deyil, həm də siyasi dilin formasıdır. Türkiyə
bu dildə artıq sərbəst danışmağı öyrənib. Və indi onun sözü
beynəlxalq arenada “Altay”ın bir tonluq zirehi qədər ağır
çəkilidir.
Əsas məsələ burdadır: “Altay” Ankara üçün hərbi suverenliyin
alətidirsə, Azərbaycan üçün potensial hərbi simbioz vasitəsidir.
Bu, pafossuz və romantikasız praqmatik arxitekturadır: söhbət təkcə
“dəmirin alınmasından” yox, tətbiq konsepsiyalarının,
standartların, hazırlığın, logistikanın və döyüş informasiya
sistemlərinin sinxronizasiyasından gedir. “Altay” bu modelə qərb və
rus analoqlarına nisbətən daha orqanik oturur.
Birincisi, ortaq teatr və vahid doktrina. Azərbaycan və Türkiyə
artıq faktiki olaraq birgə əməliyyat məkanında fəaliyyət göstərir:
ortaq təlimlər, PUA–artilleriya inteqrasiyası, zabit mübadiləsi və
“bir millət – iki ordu” formulu artıq gündəlik reallıqdır. İqlim və
relyef şəraitiniz eynidir: toz, güclü günəş radiasiyası, dağlıq
ərazi və sıx PTRL şəbəkəsi – bu, Qarabağdan Naxçıvana qədər eyni
döyüş reallığıdır. “Altay” elə bu şərait üçün layihələndirilib,
yəni Azərbaycan üçün “xarici texnika” deyil, tanış mühitin
məhsuludur.
İkincisi, parlaq, amma parçalanmış parkdan modul sistemə keçid.
Azərbaycanın zirehli parkı uzun illər sovet, rus, ukrayna və
israilli sistemlərin qarışığı idi – işlək, amma səmərəsiz. “Altay”ın tətbiqi vahid, rəqəmsal, modul arxitekturaya keçidi
başlada bilər. NATO ilə uyğun platformalar, türk elektronika
sistemləri və modulyar zireh bir texnoloji dili formalaşdırır. Bu
dil həm döyüş, həm də təlim inteqrasiyasını sadələşdirir.
Üçüncüsü, artıq mənimsənilmiş türk ekosisteminə uyğunluq.
Azərbaycan ordusu artıq “Aselsan”, “Roketsan”, MKE və BMC
məhsullarından istifadə edir. “Altay” bu sistemin bir hissəsidir.
Bu, rabitə və tanıma sistemlərinin unifikasiyasını, ortaq xidmət və
təlim proqramlarını, döyüş tətbiqi metodikasında sinerjini təmin
edir. Üstünlüyü yaradan tək tank deyil – “tank + PUA + artilleriya
+ rabitə + KAZ + hazırlıqlı heyət” kombinasiyasıdır.
Dördüncüsü, ixrac və siyasətdən təmiz mexanizm. Qərb tanklarının
tədarükü həmişə siyasi şərtlərə, lobbiyə və məhdudiyyətlərə ilişir.
Türkiyə ilə belə “bəndlər” yoxdur. Ankara müttəfiqlərinə texnika
satarkən xarici nəzarət mexanizmləri tətbiq etmir. Bu, Bakı üçün
həm texniki, həm də siyasi cəhətdən azad kanal deməkdir.
Beşincisi, mühərrik məsələsi – problem yox, fürsət. Hazırda “Altay” Koreya mühərriki ilə işləsə də, gələcəkdə BATU ilə təchiz
olunacaq. Azərbaycan bu keçid mərhələsində həm istismar, həm də
texniki xidmət kompetensiyasını əldə edə bilər. Bu, Bakını Cənubi
Qafqaz və Mərkəzi Asiya üçün regional texniki xidmət mərkəzinə
çevirə bilər. Yəni söhbət təkcə texnikadan yox, həm də sənaye
dayağından gedir.
Altıncı – təhdidlərin məntiqi və praktik fayda. Qarabağın
nəzarəti bərpa edildikdən sonra konflikt saxlanma fazasına keçdi:
bu, yalnız PUA-lar və yüksək dəqiqlikli artilleriya deyil, həm də
mexanizasiya olunmuş qruplaşmaların açıq şəkildə yerləşdirilməyə
hazır olması deməkdir. Azərbaycan üçün abstrakt tank yox, NATO
sursatları ilə uyğun, PTRL-dən qorunan, müasir SÜO-ya (Atəşə
Nəzarət Sistemi) malik, PUA-larla birlikdə qarışıq taktiki
zəncirlərdə işləyə bilən və siyasi baryerləri olmayan ölkə
tərəfindən təmin olunan platforma lazımdır. “Altay” elə məhz bu
boşluğa düşür.
Yeddinci – Suriya teatrının dərsləri və dözümlülük səviyyəsi.
Türkiyə Yaxın Şərq konfliktində sərt praktiki təcrübə qazandı:
Leopard-larla erkən toqquşmalar PTRL qarşısında klassik avropa
yanaşmalarının yetərsiz olduğunu göstərdi. Cavab olaraq aktiv
müdafiə sistemlərinə, zireh paketlərinin təkmilləşdirilməsinə və
əlavə sensorların inteqrasiyasına ciddi iş aparıldı. Azərbaycan
2020–2023-cü illərdə eyni çağırışları gördü. Qafqaz üçün nəzərdə
tutulmuş hər hansı maşın ya KAZ, ya effektiv reaktiv zireh, ya da
«tank + müşahidə dronu» bağlamasına malik olmalıdır. “Altay” bu
reallıqları əvvəldən nəzərə alır və parad maşını kimi yox, konkret
döyüş təcrübəsindən doğan platforma kimi yaradılıb.
Səkkizinci – birlikdə təlimlər və vahid heyət məktəbi. “Altay”
proqramında iştirak hazırlıq səviyyəsini avtomatik yüksəldir:
mexanik-sürücülər və nişançılar üçün birgə kurslar, vahid atəş
normativləri, ortaq atış kitabxanası, birgə texniki xidmət sistemi.
Bu, təlimi sənədlər üzərində yox, praktik reallıqlara
yaxınlaşdırır. “Bayraktar TB2” nümunəsi göstərdi ki, operatorların
«kağız üzərində» yox, real prosedurlar əsasında hazırlanması necə
effektiv olur – oxşar inteqrasiya zirehli texnikada da
olmalıdır.
Doqquzuncu – iqtisadi məqam. 3+ nəsil MBT üçün başlanğıc qiymət
təxminən 5,5 mln dollar səviyyəsindədir – bu rəqabətli təklifdir,
xüsusən də Türkiyə daxilində modernizasiya imkanları nəzərə
alınarsa. Bu, xarici təchizatçıların razılığından asılılığı və
yeniləmələrin dondurulması risklərini azaldır. Təbii ki, son nəsil
KAZ və premium optika istəsəniz, qiymət arta bilər, amma bu 2030-cu
illərdə canlılıq üçün dürüst ödənişdir.
Onuncu – Moskvanın mümkün reaksiyası. Rezonans tədarikin
miqyasından və məqsədlərindən asılı olacaq. Bir-iki polkun
təchizatı üçün kiçik partiya ictimai böhran doğurmayacaq; ağır
briqadanın formalaşması daha həssas addım olar. Lakin bu halda da
Türkiyə ilə Azərbaycan regional təhlükəsizlik və proqramların
vahidləşdirilməsi arqumentlərinə müraciət edə bilərlər. Bundan
əlavə, Rusiya uzun müddətdir bir sıra vədlədiyi komponentləri
çatdırmayıb və Ankara bu boşluğu döyüş PUA-ları sahəsində olduğu
kimi, indi zirehli texnikada da qismən doldurur.
(Əlavə nəticə: bütün bu məqamlar bir yerə toplandıqda “Altay”
Azərbaycanın taktiki və strateji ehtiyaclarına reallığa yaxın,
siyasi riskləri məhdudlaşdıran və gələcək sənaye imkanları açan
cavab verir.)
On birinci – “Bir kəmər, bir ordu” strategiyasına uyğunluq.
Ankara ilə Bakı arasında formalaşan model kifayət qədər sadədir:
Türkiyə istehsalçı və inteqrator kimi çıxış edir, Azərbaycan isə
platforma və sürətləndirici rolunda çıxış edir. “Altay” bu sxemin
ağır elementi kimi çıxış edir – o, təkcə döyüş maşını deyil, həm də
istehsal mədəniyyətinə, modulyar yığım sisteminə, vahid optika və
SÜO bloklarına çıxışı təmin edir. Bu modeli Azərbaycanın mövcud
zirehli texnika proqramları ilə birləşdirsək, nəticədə mərhələli
şəkildə öz modernləşmə xəttinizi formalaşdıran texnoloji platforma
yaranır.
On ikinci – lokallaşma və yığım perspektivi. Türkiyə praktiki
olaraq lokallaşmanı təsir aləti kimi istifadə edir. Azərbaycanın “Altay” proqramına erkən daxil olması, bəzi maşınların yığımının
ölkə daxilində təşkilinə, servis mərkəzinin yaradılmasına və
təlimçilərin yerli bazada hazırlanmasına imkan verəcək arqumentlər
yaradır. Ankara üçün bu, təsir zonasının genişlənməsi; Bakı üçün
isə kompetensiyanın və sənaye müstəqilliyinin artması deməkdir.
Uzunmüddətli baxımdan bu, sadəcə anbarlarda tank saxlamaqdan
qat-qat əhəmiyyətlidir.
On üçüncü – risklər. Onlar mövcuddur və nəzərə alınmalıdır. BATU
mühərrikinə keçidədək ikili enerji xətti logistik çətinlik yarada
bilər; mürəkkəb elektronika yüksək ixtisaslı texniki heyət və
intizamlı xidmət mədəniyyəti tələb edir; Türkiyənin ixrac siyasəti
Qərb blokları ilə münasibətlərin pisləşməsi halında nəzəri cəhətdən
çətinləşə bilər. Bütün bu risklər idarəolunandır, əgər əvvəlcədən
ehtiyatlar, lokallaşma razılaşmaları və hazırlıq planları nəzərə
alınsa.
On dördüncü – İrəvanla eskalasiya halında təsir effekti. Müasir
türk istehsalı MBT-lərin mövcudluğu revanşist planları
çətinləşdirir: texnika Türkiyə qurumlarına yaxşı məlumdur,
Ankaranın dəstəyi sürətli və hədəfli ola bilər, ehtiyat
hissələrinin və sursatın tədarükü artıq sınaqdan çıxmış kanallarla
təmin edilə bilər. Əsas üstünlük: rəqib üçün geniş yayılmamış,
illərlə analiz olunmamış tank modelinə qarşı universal zərbə
vasitələri hazırlamaq çətinləşir.
Və nəhayət – “”Altay” + TB2 + “Kaan”” bağlaması sadəcə moda
formul deyil, rəqəmsal döyüş mühitinin işlək konsepsiyasıdır.
Burada zirehli texnika, pilotsuz uçuş aparatları və aviasiya vahid
informasiya ekosistemində fəaliyyət göstərir. Azərbaycan artıq bu
sistemin yarısına daxildir; “Altay”ın əlavə olunması isə birgə
təlimləri real inteqrasiyaya çevirir: tanklar PUA-ların
işıqlandırdığı hədəfləri görür, aviasiya zirehli bölmələrə mane
olmur, bütün sistem vahid orqanizm kimi işləyir.
“Altay” – rahat, siyasi baxımdan təmiz, texnoloji cəhətdən
müasir və doktrinal baxımdan Azərbaycanla tam uyğun tankdır. O,
“türk olduğu üçün” deyil, eyni döyüş reallıqlarından doğulduğu üçün
uyğundur: dağlıq əməliyyatlar, PTRL ilə dolu cəbhələr, zərbə
PUA-ları və artilleriyanın kombinasiyası, qüvvələrin tez toplanması
və tez servisə qaytarılması ehtiyacı.
Bu, ayrıca texnikaya deyil, Ankara–Bakı hərbi-siyasi
arxitekturasına edilən sərmayədir – burada zireh eyni dildə
danışmağa başlayır, qardaşlıq və birlik diplomatiyası isə bundan
daha ötkəm səslənir.
